Zbiór na medal

Zbiór buraka cukrowego należy przeprowadzić tak, aby do minimum ograniczyć straty i w ten sposób poprawić opłacalność produkcji.

Jest to końcowy etap technologii produkcji, należy więc dołożyć starań, aby trud włożony w prowadzenie plantacji przez cały okres wegetacji nie został zmarnowany.

Przygotuj plantację do zbioru

Plantację buraka cukrowego należy przygotować do zbioru. Powinno się z niej usunąć wyrośnięte chwasty, pośpiechy i burakochwasty. Po tegorocznych burzach na części pól mogło pozostać dużo zerwanych gałęzi. Te powinno się usuwać na bieżąco, ale jeśli tego nie wykonano, nie można o tym zapomnieć przed zbiorem. Wszelkie przeszkody, których nie da się usunąć z pola, należy wyraźnie oznaczyć, aby operator kombajnu nie miał problemu z ich zauważeniem także w porze nocnej.

Wcześnie czy późno?

Cukrownie odbierają surowiec od rolnika w trzech terminach: wczesnym (do końca września), normalnym (październik-listopad) i opóźnionym (od 1 grudnia). Dla plantatora optymalnym terminem jest termin normalny. Wczesne dostawy nie pozwalają na zachowanie 180-dniowego okresu wegetacji, który jest warunkiem uzyskania zadowalających plonów korzeni o dobrej jakości technologicznej (wysokiej zawartości cukru i niskiej składników melasotwórczych). W ostatnich latach niektóre cukrownie rozpoczynały przerób już na początku września, co powodowało, że część plantatorów musiała przeprowadzać zbiór jeszcze w sierpniu. Zakładając, że siew buraka przeprowadzono pod koniec marca, to zbiór należałoby wykonać pod koniec września. Dostawy wczesne mają też swoje zalety: zwykle lepszy przebieg pogody niż w terminie późniejszym, możliwość dotrzymania optymalnych siewów zbóż ozimych oraz premia za wczesne dostawy.

Późne dostawy również nie cieszą się uznaniem wśród większości plantatorów. Najczęściej warunki do zbioru w tym okresie są znacznie trudniejsze, a także zachodzi konieczność dłuższego przechowywania surowca na pryzmach, co wiąże się ze znacznymi stratami ilościowymi i jakościowymi. Niebagatelne znaczenie ma także opóźnienie siewu pszenicy ozimej, która najczęściej uprawiana jest po buraku cukrowym. Późniejszy siew to znacząco mniejsze plony ziarna. Rezygnacja z siewu pszenicy ozimej wymusza konieczność siewu pszenicy jarej, która ze względu na krótszy okres wegetacji ma mniejszy potencjał plonowania niż forma ozima. Poza tym jest bardziej wrażliwa na wiosenne susze. Mankamentów tych nie rekompensuje wyższa jakość ziarna. Podobnie jak przy dostawach wczesnych, gdzie za późne przysługuje premia, oraz w przypadku okrywania pryzm.

Na wczesny zbiór powinno się przeznaczać plantacje, które zostały silnie uszkodzone przez szkodniki i grad oraz zostały nieskutecznie ochronione przed chwościkiem buraka. Natomiast na późne dostawy powinno się kierować plantacje pochodzące z przesiewów.

Od wielu lat postuluję, aby plantator w momencie podpisywania umowy kontraktacyjnej znał orientacyjny termin odbioru surowca. Byłaby to dodatkowa informacja ułatwiająca wybór odmiany buraka do siewu. Hodowcy podają w charakterystyce danej odmiany rekomendowany termin zbioru. Apeluję też, aby producenci cukru przeprowadzali doświadczenia z przydatnością poszczególnych odmian do długotrwałego przechowywania. Jak pokazują wyniki doświadczeń z zachodniej i północnej Europy, terminy są dość zróżnicowane.

Kopać tuż przed zbiorem

W interesie rolnika jest przeprowadzanie zbioru buraka jak najbliżej terminu odbioru surowca, aby do minimum skrócić okres przechowywania surowca na pryzmie, a tym samym wielkość strat. Oczywiście w praktyce nie zawsze jest to możliwe, bo zależy od przebiegu pogody i należy w tym zakresie zachować zdrowy rozsądek. Gdy prognozuje się załamanie pogody, zwłaszcza przy późnym terminie odbioru, to nie ma co zwlekać ze zbiorem. W ostatnich latach zdarzały się przypadki, że z niektórych plantacji buraków nie udało się zebrać.

Najczęściej zbiór buraka przeprowadzają firmy rekomendowane przez producenta cukru. Podczas pracy należy natychmiast zgłaszać operatorowi kombajnu wszelkie zastrzeżenia dotyczące jakości pracy, a ten powinien je na bieżąco uwzględniać. Wielkość strat, jakie zachodzą podczas zbioru, zależy w znacznym stopniu od regulacji kombajnu, ale oczywiście nie tylko. Wpływ ma na to cała technologia produkcji, w tym m.in. uprawa przed-siewna, staranność siewu, skuteczność zwalczania chwastów. Można więc powiedzieć, że na jakość zbioru pracuje się przez cały sezon wegetacyjny.

Pryzma jak się patrzy

Najczęściej pryzmy z burakami lokalizowane są od wielu lat w tych samych miejscach, więc nie ma zwykle problemu z ich lokalizacją. Problemy mogą się pojawić w przypadku wchodzenia z uprawą buraka na nowe pole na skutek dzierżawy czy też jego zakupu. Pryzmę należy zlokalizować obok utwardzonej drogi, w takim miejscu, aby bez względu na przebieg pogody można było ją rozładować. W pobliżu nie powinno być żadnych przeszkód, które utrudniałyby załadunek samochodów ciężarowych. Chodzi o słupy energetyczne, drzewa, zakrzaczenia.

Pryzma nie może być oczywiście zlokalizowana na zakrętach, gdzie zatrzymywanie się samochodów odbierających surowiec jest zabronione.

Miejsce pod pryzmę nie powinno się znajdować w obniżeniu terenu, w którym gromadzi się woda. Szerokość pryzmy musi być nieco węższa od szerokości roboczej doczyszczarko-ładowarki. Podczas usypywania pryzmy należy dołożyć starań, aby jej powierzchnia była jak najbardziej wyrównana, gdyż zmniejsza to straty powodowane wysychaniem surowca.

Jeśli temperatura powietrza obniży się poniżej +10°C, pryzmę należy okryć wysokiej klasy agrowłókniną, która zabezpieczy korzenie przed deszczem, a także ujemną temperaturą. Jednocześnie pozwoli na swobodną wymianę gazową. Gdy przyjdzie ocieplenie, wówczas szczyt pryzmy należy odkryć. Nie powinno się przykrywać korzeni bezpośrednio po deszczu. Stan okrycia należy regularnie kontrolować, szczególnie po silnych wiatrach. Wszelkie nieszczelności trzeba na bieżąco usuwać. (dr hab. inż. Arkadiusz Artyszak Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie)

(Nowoczesna Uprawa)